พระอรรธนารีศวร

พระอรรธนารีศวร (สันสกฤต: अर्धनारीश्वर, Ardhanārīśwara) เป็นรูปรวมเพศ (androgynous) ของเทพเจ้าฮินดูสององค์คือพระศิวะและพระปารวตี (ต่อมามักเรียกว่าเทวี, ศักติหรือศักติ-ศิวา และพระแม่อุมา) ลักษณะกายแบ่งครึ่งตรงกลางตามแนวตั้ง เท่า ๆ กัน ออกเป็นสองส่วน ครึ่งทางขวามือเป็นเพศบุรุษ คือพระศิวะ มีพระลักษณะแบบพระศิวะปางทั่วไป ส่วนฝั่งซ้ายปรากฏเป็นนารีผู้งดงาม คือ พระแม่ปารวตี

รูปเคารพพระอรรธนารีศวรที่เก่าแก่ที่สุดที่พบมาจากยุคจักรวรรดิกุษาณะ ราวคริสต์ศตวรรษที่หนึ่ง รูปเคารพมีการพัฒนาและสมบูรณ์ในยุคจักรวรรดิคุปตะ มีการระบุตำนานและประติมานวิทยาของพระอรรธนารีศวรในปุราณะต่าง ๆ พระอรรธนารีศวรสามารถพบรูปเคารพทั่วไปตามโบสถ์พราหมณ์ส่วนใหญ่ที่มีพระศิวะเป็นองค์ประธาน ถึงแม้ว่าโบสถ์พราหมณ์ที่สร้างโดยมีพระอรรธนารีศวรเป็นองค์ประธานโดยตรงจริง ๆ มีอยู่ไม่มาก

ในตำนานกล่าวว่า ในสมัยการสร้างจักรวาล กล่าวคือ พระพรหมได้รับภารกิจให้สร้างมนุษย์เพศชายเพียงเพศเดียว แต่เพศชายเพียงอย่างเดียวไม่มีกำลังในการขยายเผ่าพันธุ์ในโลกได้ ครั้งจะสร้างเพศหญิงขึ้นมาก็ไม่รู้ว่าจะเอาแบบอย่างมาจากไหน พระพรหมจึงต้องบวงสรวงมหาเทวาธิเทวะ มหาเทวะ พระศิวะ เพื่อให้เสด็จมาแก้ปัญหาที่ค้างคาใจอยู่ พระพรหมบวงสรวงจนเป็นที่พอใจก็เลยเสด็จมา นับเป็นครั้งแรกที่มาในปางอรรธนารีศวร เพศหญิงและเพศชายที่รวมกันอยู่ในร่างเดียวกัน ทำให้พระพรหมเข้าใจในกำลังเสริมของเพศคู่นี้ อันจะนำมาซึ่งความอุดมสมบูรณ์และชีวิตใหม่

พระนาม

คำว่าอรรธนารีศวร แปลตรงตัวว่า “เทพเจ้าบุรุษผู้ครึ่งหนึ่งทรงเป็นสตรี” พระนามอื่น ๆ ที่พบ เช่น อรรธนรนารี (अर्धनरनारी; ครึ่งบุรุษ-สตรี), อรรธนารีนเฏศวร (Ardhanarinateshvara; นฏราชผู้ทรงมีครึ่งหนึ่งเป็นสตรี) ปรังคทะ (Parangada), นรนารี (Naranari; บุรุษ-สตรี), อัมมิอัปปัน (Ammiappan; บิดา-มารดา ในภาษาทมิฬ) และ อรรธยุวตีศวร (เทพเจ้าบุรุษที่ทรงมีครึ่งหนึ่งเป็นยุวสตรี ในภาษาอัสสัม)[5] เป็นต้น ในมหิมนสตวา (Mahimnastava) งานเขียนยุคคุปตะ เรียกปางนี้ว่า เทหรธฆัตนะ (dehardhaghatana; เขาและเธอเป็นครึ่งของกายหนึ่งเดียว) ส่วนในพฤหัตสังหิตา (Bṛhat Saṃhitā) เรียกว่า อรธ-เคารีศวร (Ardha-Gaurishvara; เทพเจ้าบุรุษซึ่งครึ่งหนึ่งเป็นผู้ที่ยุติธรรม คำว่า “เคารี” ซึ่งแปลว่าผู้ยุติธรรมในที่นี้คือพระปารวตี) และในวิษณุธรรโมตตรปุราณะ (Vishnudharmottara Purana) เรียกสั้น ๆ เพียง เคารีศวร (Gaurishvara; เทพเจ้าบุรุษ, พระสวามีของพระเคารี

ที่มา : wikipedia